Hazırda Dünya Bankı staqflyasiyanı – yəni yavaş artım və inflyasiyanın birləşməsini əsas gətirərək qlobal iqtisadiyyatla bağlı proqnozunu təqdim edib. Bu təşkilat dünya iqtisadiyyatının bu ilin yanvar ayının 4,1%-indən başlayaraq, 2,9% genişlənəcəyini proqnozlaşdırıb. Və Dünya Bankının 2023 və 2024-cü illər üçün proqnozları hər iki il üçün indikindən elə də yüksək deyil - təxmin edilən 3% artım proqnozlaşdırır.
Dünya Bankı Rusiyanın Ukraynaya davam edən işğalının təsirindən, mümkün ərzaq çatışmazlığından və potensial “staqflyasiyadan” narahatdır. Ukraynadakı müharibə qlobal ticarəti, o cümlədən enerji sektorlarını pozmağa davam edir və əmtəə qiymətləri kəskin şəkildə qalxaraq dünya ölkələrinə öz ağır təsirini artıq göstərmişdir.
Bəs staqflyasiya nədən yaranır? ABŞ əvvəllər staqflyasiya görübmü? Aşağıda staqflyasiyanın nə olduğu barədə kifayət qədər məlumat verilmişdir.
Staqflyasiya nədir və ona nə səbəb olur?
Staqflyasiya iqtisadi artımın ləng olduğu və inflyasiya yüksək olduğu zaman baş verir. Onu qeyd edək ki, bu terminin xüsusi formal tərifi yoxdur, lakin onun amilləri sırasına yüksək işsizlik və qiymətlərin qalxması ilə zəifləmiş iqtisadiyyat daxildir.
Staqflyasiyaya səbəb ola biləcək amillərdən biri, inflyasiyaya səbəb olan və insanların daha az pul xərcləməsinə səbəb olan xammalın qiymətində artımdır. 1970-ci illərdə Səudiyyə Ərəbistanı və digər ölkələr ABŞ və digər ölkələrə neft embarqosu tətbiq etdi. Yaşayış dəyəri artdıqca neftin qiyməti də artdı. 1974-cü ildən 1982-ci ilə qədər hər il ABŞ-da inflyasiya və işsizlik 5%-dən yuxarı idi.
Staqflyasiya ilə inflyasiya arasındakı fərq nədir?
Staqflyasiyanı başa düşmək üçün inflyasiyanı başa düşmək lazımdır. İnflyasiya mal və xidmətlərin qiymət artımı dərəcəsidir. Bu, məhsul və işçi qüvvəsi çatışmazlığından tutmuş yüksək tələbata qədər bir sıra səbəblərə görə baş verə bilər. Tariflər, dövlət xərcləri və faiz dərəcələri kimi amillərlə bağlı siyasi qərarlar da buna təkan verə bilər. Staqflyasiya inflyasiya və yavaş ÜDM artımı da daxil olmaqla qaranlıq iqtisadi şərtlərin birləşməsini təsvir etmək üçün istifadə olunan bir sözdür. Staqflyasiya da uzun müddət davam edə bilər.
Staqflyasiya nə üçün ciddi bir problem sayılır?
Tipik olaraq, iqtisadiyyat zəif olduqda, inflyasiya aşağı olur, çünki daha az istehlakçı tələbi və çoxlu istifadə olunmamış məhsul və xidmətlər olur. İqtisadiyyat güclü olduqda və artan istehlak tələbi qiymətləri artırdıqda yüksək inflyasiya ehtimalı daha yüksəkdir.